ΤΟ ΜΠΑΡΜΠΕΚΙΟΥ ΤΗΣ ΑΓΡΙΑΣ ΦΥΣΗΣ ΩΣ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Το μπάρμπεκιου είναι πολύ στη μόδα. Oι ηλεκτρικές ψησταριές, το φυσικό αέριο, τα κάρβουνα και κάθε είδους αξεσουάρ (πιρούνια, σπάτουλες, τσιμπίδες, σουβλάκια, βούρτσες για καθαρισμό) που συνδυάζονται με αυτό το αρχέγονο τελετουργικό αντιπροσωπεύουν μια επιχείρηση δισεκατομμυρίων ευρώ. Όμως εδώ υπάρχει μία προφανής αντίφαση. Από τη μία πλευρά, χρησιμοποιούνται τα πιο εξελιγμένα τεχνολογικά εργαλεία, από την άλλη, το μπάρμπεκιου είναι μια απλή πρωτόγονη ενέργεια που χρονολογείται από τους πρώτους ανθρώπους που, όταν η φωτιά εξημερώθηκε, την έκαναν όργανο απλού φαγητού, έναν κόσμο μακριά από τις εκλεπτυσμένες πολυπλοκότητες που με τον καιρό θα γινόταν οι σύγχρονες μαγειρικές τέχνες. Είναι αυτή η αρχαϊκή διάσταση της διατροφικής μας ιστορίας που αναβιώνει με το τελετουργικό του μπάρμπεκιου. Γιατί είναι τελετουργικό, ούτε κάτι περισσότερο ούτε κάτι λιγότερο. Το ελκυστικό άρωμα του ψησίματος κρέατος δεν είναι μόνο μια γιορτή γεύσης. η έντονη μυρωδιά των κάρβουνων δεν είναι μόνο λιχουδιά για τους μυημένους. Υπάρχει κάτι περισσότερο, κάτι που μπαίνει στον πειρασμό να χαρακτηρίσει κανείς «το κάλεσμα της άγριας φύσης». Αυτό το τελετουργικό είναι εντελώς σαρκοφαγικό. Μπορεί να υπάρχουν ντομάτες, μελιτζάνες, πιπεριές, μανιτάρια, πατάτες και δεν λείπουν οι φανταστικές προτάσεις για ψήσιμο κάθε είδους φαγητού, ακόμα και ζυμαρικών. Είναι άσχετα, ωστόσο, και δεν αλλοιώνουν τη βαθιά ριζωμένη ταυτότητα του ψησίματος. Δεν είναι δύσκολο να το συλλάβουμε ως την τελική στιγμή ενός κυνηγετικού πάρτι, όπως αυτά που τάιζαν τους προγόνους μας. 



Επιπλέον δεν χρειάζεστε καμία δικαιολογία για να κάνετε ένα μπάρμπεκιου ένα από τα επόμενα βράδια καθώς το μπάρμπεκιου βοηθά και την ψυχολογική σας ευεξία: Το Psychology Today αναφέρει ότι τα μπάρμπεκιου είναι πραγματικά εξαιρετικά για την ψυχική σας υγεία για συγκεκριμένους λόγους:
Πρώτον, το να είσαι σε εξωτερικούς χώρους βοηθά να ανανεωθεί το μυαλό μετά από την πνευματική κόπωση την οποία μπορεί να καταλάβει όποιος περνάει όλη μέρα στον υπολογιστή.  Επίσης, το φαγητό που συνήθως σερβίρεται στα μπάρμπεκιου - χάμπουργκερ, ψητά κρέατα και λαχανικά, - είναι επίσης «comfort food – φαγητά που σε κάνουν να αισθάνεσαι θαλπωρή» για πολλούς και μια νέα μελέτη ("Chicken Soup Really is Good for the Soul: ‘Comfort Food' Fulfills the Need to Belong" by Troisi and Gabriel) δείχνει ότι η κατανάλωση τέτοιων φαγητών μπορεί να ανακουφίσει τη μοναξιά και την κατάθλιψη, πολύ περισσότερο που ποτέ το μπάρμπεκιου δεν γίνεται για ένα μόνο άτομο.

Τέλος, η μουσική που παίζεται συνήθως σε υπαίθρια πάρτι έχει θετική επίδραση στη διάθεση. Όταν η μουσική που ακούμε μας κάνει να νιώθουμε χαρούμενοι, αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο με πιο θετικό τρόπο. Όπως είπαμε, η μαγική περίοδος για μπάρμπεκιου είναι οι μήνες της καλοκαιρίας, τέλος άνοιξης, καλοκαίρι και αρχές φθινοπώρου, όταν η ζεστασιά του βραδιού μας καλεί έξω, σε ένα αίθριο ή κήπο, πάρκο ή δάσος. Αυτό δεν οφείλεται μόνο στις καλές καιρικές συνθήκες αλλά αποτελεί την πρωταρχική συνθήκη του τελετουργικού. Το ψήσιμο στη σχάρα γίνεται σε έναν συγκεκριμένο χώρο που, όπου κι αν βρίσκεται, πρέπει να είναι στο ύπαιθρο—έξω από το σπίτι, την κουζίνα, τις κατσαρόλες και το νερό που βράζει μέσα τους. Ο χώρος του ψησίματος είναι αυτός της ανοιχτής φωτιάς, ο άγριος χώρος του δάσους, αλλά και κάθε πιθανού υποκατάστατου· η βεράντα, η ταράτσα, ο κήπος του σπιτιού μπορούν να προσφέρουν την αίσθηση του ανοιχτού χώρου που απαιτεί το αρχαίο αυτό τελετουργικό. Αυτές οι πολιτιστικές επιπτώσεις δεν είναι πάντα σαφείς ούτε καν συνειδητές. Αυτό που είναι ξεκάθαρο και συνειδητό είναι η πρόσκληση για ευχαρίστηση, φιλία, συμμετοχή στην προετοιμασία και την κατανάλωση του φαγητού. Αυτή η συλλογική διάσταση ήταν πάντα μέρος της κοινωνικής τελετουργίας ενός γεύματος ως σύμβολο της ομάδας, της συνοχής της, της αλληλεγγύης που συντελείται στην προσπάθεια προμήθειας φαγητού και στην ευχαρίστηση να τα καταναλώνουμε μαζί. Στις σημερινές συνθήκες, ο πιο πρόσφορος χρόνος για τη συγκέντρωση καλεσμένων σε ένα μπάρμπεκιου είναι γενικά το Σαββατοκύριακο, αλλά η εικόνα της συντροφικότητας που προκαλεί ήταν πάντα παρούσα στην ανθρώπινη ζωή. Το τελετουργικό της επιβίωσης μέσω της τροφής δεν μπορεί να γιορταστεί μόνος του. Το ψήσιμο είναι ένα αντρικό τελετουργικό. Όταν πρόκειται για μπάρμπεκιου, η προετοιμασία του φαγητού τείνει να αλλάξει φύλο. Αν η ιστορία του φαγητού μας έχει τοποθετήσει τη γυναίκα στο κέντρο της οικιακής κουζίνας, η ψησταριά και η σούβλα είναι εξ ορισμού μια ανδρική επιχείρηση. Στην ιστορική καθημερινότητα η νοικοκυρά μαγείρευε το κοτόπουλο όπως μόνο αυτή ήξερε να το φτιάχνει και οι μελιτζάνες και οι ντομάτες δεν καιγόταν ποτέ. Είναι τέλειες. Αναπόφευκτα, ο άντρας περιοριζόταν στο να ανάβει τη φωτιά και, ίσως, να δίνει ανεπιθύμητες συμβουλές! Ένιωθε περήφανος ως κύριος του παιχνιδιού, δαμαστής της φλόγας, αυτοαποκαλούμενος ειδικός του «σωστού συγχρονισμού».

Όμως το διακριτικό σημάδι της ψησταριάς είναι αυτή η αντιστροφή των ρόλων. Η ψησταριά αντικαθιστά το εξωτερικό με το εσωτερικό, ανοιχτός χώρος αντί για το σπίτι. Αντικαθιστά τον κυνηγό με τη γυναίκα που εξημερώνει το φαγητό και το ετοιμάζει στην κουζίνα. Επαναφέρει την «πολιτιστική» δημιουργία της κουζίνας στη «φύση», πραγματική ή προσποιητή, όπου ο άντρας δεν γνώριζε τίποτα από τεχνικές και εργαλεία, που αγνοούσε την τέχνη της κουζίνας και το απλό ψήσιμο του φαγητού του ήταν αρκετό. Χωρίς κατσαρόλες, χωρίς τηγάνια, χωρίς νερό, χωρίς λάδι, με μόνο τη βοήθεια της φωτιάς και ένα κομμάτι μέταλλο για να συγκρατεί το ωμό κρέας, το μαγείρεμα ανακτά την αρχέγονη αίσθηση που πρέπει να εμφανίστηκε όταν ο Προμηθέας πρόσφερε για πρώτη φορά τη φωτιά στην ανθρωπότητα. Κάθε ανθρώπινος πολιτισμός αισθάνεται περιστασιακά νοσταλγία για εκείνο το παρελθόν, περισσότερο μυθικό παρά πραγματικό· κάθε πολιτισμός θέλει να ενσωματωθεί στη φύση από την οποία υποθέτει ότι είναι διαχωρισμένος. Ακόμη και αυτή η «φύση» είναι μια πολιτιστική κατασκευή. Είναι αδύνατο να περιποιηθείς τη φωτιά, τη φλόγα, τη ζέστη, χωρίς υπομονετική μελέτη, χωρίς πρακτική γνώση που μαθαίνεται και διδάσκεται. Ο άνθρωπος του δάσους, που κυνηγά και μαγειρεύει το θήραμά του, δεν είναι ακριβώς ο «άγριος» άνθρωπος που περιγράφεται στα αρχαία και μεσαιωνικά κείμενα και παριστάνεται σε τοιχογραφίες και λαϊκά χαρακτικά, πρωταγωνιστής θρύλων ακόμα ζωντανών στις ορεινές περιοχές μας. Μύθοι, επιπλέον, που αποκαλύπτουν την ασάφεια σχετικά με τη στιγμή που ο «άγριος» άνθρωπος θεωρείται ότι εφηύρε τον «πολιτισμό». Είναι αυτός, σε τόσες ιστορίες, που δίδαξε στους ανθρώπους τις μεθόδους της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, το μυστικό της κεραμικής, την τέχνη της μαγειρικής. Είναι αυτός ο μύθος που αναβιώνει λίγο πολύ συνειδητά στο τελετουργικό του μπάρμπεκιου, η προετοιμασία του φαγητού έξω από το σπίτι, απλά, χωρίς βάρη, χωρίς το βάρος του «πολιτισμού». Εάν είναι αλήθεια ότι ο πολιτισμός δημιουργήθηκε από γυναίκες, το μπάρμπεκιου είναι μια περίπτωση που αναλαμβάνουν οι άντρες!

ΠΗΓΕΣ: • Let the meatballs rest - Massimo Montanari • Why Do Men Barbecue? and Other Postmodern Ironies of Growing up in the Decade of Ethnicity - Richard A. Shweder • Chicken Soup Really is Good for the Soul: ‘Comfort Food' Fulfills the Need to Belong - Troisi and Gabriel • Psychology Today - Benefits of Barbeques: Barbequing is good for your mental health! - Sally Augustin Ph.D.